Γιακόμπι, Φρίντριχ Χάινριχ

(Friedrich Heinrich Jacobi, Ντίσελντορφ 1743 – Μόναχο 1819). Γερμανός φιλόσοφος. Σύγχρονος του Γκέτε και του Σίλερ, του Καντ και του Φίχτε, έλαβε μέρος σε φιλοσοφικές διαμάχες που πολλές φορές τις προκαλούσε ο ίδιος με πολεμικές και συζητήσεις και κατέληξε στο τέλος να βρει τη μέση οδό στο πέρασμα από τον κριτικισμό στον ιδεαλισμό, που είναι το κλειδί της σύγχρονης σκέψης, χωρίς ωστόσο να ανήκει ούτε στη μία ούτε στην άλλη κατεύθυνση. Από τα πιο αξιόλογα έργα του είναι Περί της διδασκαλίας του Σπινόζα στις επιστολές προς τον Μόζες Μέντελσον (1785)και Περί των θείων και της αποκάλυψής τους (1811). Σημαντική θέση κατέχει στη φιλοσοφία του Γ. μία εμπειρία, η οποία με τη διαφοροποίησή της από τον αφηρημένο ντεϊσμό των ιδεών του Διαφωτισμού αρνείται τις νοησιοκρατικές αρχές και προβάλλει μια νέα και ουσιώδη αντίληψη της παρουσίας του θεού στον άνθρωπο και της προσέγγισης σε αυτόν. Στη μετακαντιανή σκέψη η ίδια αυτή φιλοσοφική θέση κριτικής των ιδεών του Διαφωτισμού θα παρουσιαστεί με διάφορες παραλλαγές ως πανθεϊσμός, διαλεκτική αντίληψη της ολότητας και οργανικότητας του πραγματικού και θα δημιουργήσει διάφορα κίνητρα που θα εμπνεύσουν την ιδεαλιστική φιλοσοφία, της οποίας ο Γ. παρουσιάζεται πρόδρομος. Στην ουσία όμως η φιλοσοφία του είναι μία φιλοσοφία πίστης που τον οδηγεί στην άσκηση κριτικής της καντιανής σκέψης. Ο Γ. παρατηρεί ότι το πράγμα καθαυτό, που προέβαλε ο Καντ ως αίτιο των αισθήσεων, οδηγεί στην αντίφαση: αφού δηλαδή γίνεται γνωστό ως αίτιο, δεν είναι πια καθαυτό, αλλά φαινόμενο. Έτσι καταρρίπτεται κάθε ρεαλιστικό κατάλοιπο της σκέψης του Καντ. Αντίθετα, μπορεί να αποδειχτεί ότι είναι αδύνατον να μην εφαρμόσουμε τις a priori κατηγορίες (μία από αυτές είναι και η αιτιότητα) και στην αντικειμενική πραγματικότητα, με την οποία βρισκόμαστε πάντα σε επαφή με ένα θεμελιώδες συναίσθημα πίστης.